Eleni eto comisiynwyd bardd a ffotograffydd i ddehongli’r adeiladau a enwebwyd ar gyfer gwobr Bensaernïaeth yr Eisteddfod Genedlaethol ym Môn. Roedd pedwar adeilad yn y ras eleni- Ysgol Bae Baglan, Ysgol Uwchradd y Rhyl, adeilad CUBRIC yng Nghaerdydd, a Silver House ar benrhyn Gwyr. Ysgol Bae Baglan oedd yn fuddugol, ond cafodd y ffotograffydd James Morris a’r bardd Grug Muse y pleser o ymweld a’r pedwar. Mewn cydweithrediad a’r Lle Celf felly, dyma rannu ffrwyth eu llafur:
Ysgol Bae Baglan
Pwy yda ni? yn ein porffor glân, heb hanes i’w gario yn bin mewn tei neu’n staen ar grys.
Mewn ysgol iau na’n dannedd- awn i grafu’n henwau ar y byrddau, a gadael staen ein sgidiau ar y lloriau a sgriblo’n cyffesiadau blêr mewn lipstic pinc ar waliau’r toiledau.
Ni sy’n blant y dur a’r grug a’r rhedyn. Yma, ni sydd bia’r tudalennau a’r inc a’r pensiliau, ein un ni yw’r cynfas a ni fydd yn sgwennu emynau a rhegfeydd ein hanes.
Codwyd brics a morter, do Ond ni yw’r rhai wnaiff godi’r to.
CUBRIC
Ar goridorau’r tawelwch mae peiriannau a magnedau yn torri ein meddyliau a’n syniadau ac atgofion ein bywydau’n sganiau ac yn lluniau.
Yn mapio’n pennau a gyrru dirgryniadau trwy ein bod. A darganfod lliwiau newydd rhwng edeuon ein breuddwydion.
Yng nghoridorau’r tawelwch, mi glywn guriad rhyw chwyldroad yn y waliau.
Ysgol Uwchradd y Rhyl
Fi yw un o frain y dref; un o’r cywion ifanc heglog a chegog- a dyma fy nyth.
Nyth o breniach a gwydrach a briciach a smentiach yn goflaid glyd am ein bregliach i gyd.
Ac yma o’m clwydfan gwelaf gaeau, strydoedd; clybiau a siopau a cheir a thafarndai, tai fy nhref a fy nghartref.
Gwelaf olau’r haul a’i liw yn newid fesul awr o oer i eirias, yna aur. Ac mi wela’ i awyr a’i lifrau’n newid gyda’r gwynt o lwyd i las.
O fy nghlwydfan yn fa’ma mi wela’ i’r byd. Ac o fa’ma fe gychwynna i i’w grwydro i gyd.
Silver House
Dihangwn tua’r môr at dŷ bach twt a’i waliau’n ddim ond ewyn, a gwylain croch a’u llefain dros gantrefi coll yn fintai brudd i’m drws.
At dŷ bach twt lle mae drudwennod bach y don ar esgyll hallt yn cario breuddwydion brith o lefydd pell a’u gadael yn pipio trwy gil y drws.
Dihangwn ni i’n tŷ bach twt, ein tŷ bach twt, eich tŷ bach twt, Dihangwn tua’n tŷ bach twt lle mae’r gwynt i’w ddrws bob bore.