Coedwig yn dadfeilio
(Myfyrdod yn seiliedig ar helynt coedwig Białowieża - http://www.bbc.co.uk/news/av/world-europe-41031299/will-primeval-biaowiea-forest-survive-poland-s-fight-with-the-eu)
Haint sydd arnom, sy’n nadreiddio fel gwinwydden. Y mae’n bod ers amser maith, yn bod o’n blaenau; a welwn ei ddiwedd?
Er holl gyfrinachau’r Dwyrain amlwg yw ein cyflwr ac amlycach yw ein ffawd. Fe’n diarhebir cyn hir, a’n gwneud yn gyff gwawd.
Dynoda’r haint ein diwedd; megis chwyn.
O fardd, fe freuddwydiaf.
٭
Ni welais ein gwanwyn, ac ers hynny fe fûm yn gwywo.
Lle bu gosgordd o foncyffion anghysbell yn amddiffynfa rhag amryw fygythiad; fe’n diorseddwyd a’n gwneud yn feddlechau.
Daeth y pla i ganol ein haf a’n llygru’n llwyr a melltithio pob had cyn ei lunio. Nawr, o fardd, wynebwn ein gaeaf.
Haint ein rhieni, haint oedd ein etifeddiaeth, haint ein hieuenctid. Pwy a gaiff lendid o aflendid?
O fardd! Clyw fy nghri!
Ni allwn wrthod hyn, yr oeddem yn hardd-deg yng ngardd Eden ein camgymeriadau a’n hymffrost a’n chwythodd ni ar gyfeiliorn.
٭
Unwaith credasem mewn iachâd, ein hynafiaid – nid ni. Tyfasom a gadawsom hen goelion y cynfyd. Gwn am yr haint sy’n pydru ynof. Gwir neu gau, roedd ganddynt obaith, buont yn ffyddlon i’w ffolineb. Nid oes imi gysur o fardd.
Er gwaethaf ein digadwynwch; onid ydym o hyd yn gaeth?
Ni lwyddasem i dyfu, megis prysglwyn.
Cwestiynau a holwn ninnau – fi a ’nghyfoedion – a ydym yn bren?
Pryderaf. Onid ydym wedi holi ac anwybyddu, heb geisio atebion, er mwyn anghofio am ein salwch?
٭
Roedd gennyf freuddwyd ers talwm am goedwig ddi-haint; coedwig iach.
Tynnwyd fy mreuddwyd o’m llaw cyn iddi flaguro.
Fe’n llifiwyd gan ein gelynion a’n defnyddio fel mur rhyngddynt a’u gelynion hwythau. Barn a broffwydwyd.
Daeth rhai i’n ceisio am encil. Fe’u lladdwyd hwy, heb un tyst, dan gysgod mynwent ein dail.
Erys fy mreuddwyd. Hiraethaf am feddyg. Fy nghyffesiad fod pethau o chwith.
Crinaf.
Ni chroesawaf fy niwedd. Edwinwn heb un cof gan ein cyfeillion, am ein cyfeillgarwch: chwedloniaeth. Fe’n diwreiddir ac yna fe’n gwedir.
A ddaw rhyddhad ar ôl ymwacáu o hyn?
Gwn na chaf sicrwydd.
٭
Gwir yw’r haint; ond mae’r breuddwyd yn frau.
Fe’n llyncir gan amser a chysgod fydd fy nyddiau ar y ddaear.
Marweiddia fy moncyffion. Pa le mae’r dŵr i’n hadfywio? Mae amser i bopeth, ond un peth yn unig a wnawn yn awr. Ni newidia’r freuddwyd fy ffawd.
Cofia fi, o fardd! Bydd drugarog! Ni chysgodaf oddi wrthyt. Cofia fi yn dy gân cyn imi droi’n llwch y llawr.
Gyfaill, trugarhaf wrthyt, ni roddaf yr hyn sydd angen; ni allaf
Ond, fe ganaf iti rhag i’th fodolaeth fynd yn ddi-dystiolaeth.