Aeth un o'n hadolygwyr draw ar noson oer o Dachwedd yn y brifddinas i weld drama gyntaf Mari Izzard, 'Hela', yn theatr-dafarn 'The Other Room', Caerdydd. Dyma oedd y farn am y ddrama ddwyieithog ddystopiadd hon...
☼
'Hela' gan Mari Izzard
Llun: Kirsten McTernan
Heibio’r porthor, dyma fi’n gadael mis Tachwedd oer y tu ôl imi, ac yn dadlapio fy sgarff yng nghanol gwres y waliau rhuddgoch, sy’n ddigon i stemio fy sbectol (unwaith eto!).
Porter’s. Am leoliad da i gynnal dramâu, meddyliaf i fi fy hun wrth archebu glasiad o win coch i weddu i’r ambience. Digon byrhoedlog yw’r cysur hwn, serch hynny, gan fod lladd- dy llaith yr olwg yno i fy nghroesawu i’r ’stafell arall wrth imi ddodi fy mhen-ôl ar un o’r seddi cefn. Dwi’n cadw fy nghôt ymlaen.
Prin yr o’n i’n sylweddoli mai rhagflas fyddai hyn o bethau i ddod. Mewn gwirionedd, mae Hela gan Mari Izzard yn ddrama sy’n frith o ddeuoliaethau drwyddi. Yn atgoffa rhywun o bennod yn Black Mirror, gwelwn sgrîn swish wedi’i gosod ar wal ac arni Rhian Blythe bicselaidd. I’r dde ohoni, gwelwn ddyn chwyslyd wedi’i glymu wrth gadair.
Llun: Kirsten McTernan
Dyma ddrama gyntaf Mari Izzard, enillydd gwobr The Other Room i ddramodwyr, sef Gwobr Violet Burns. Yn wir, gallech daeru mai dyma yw ei hugeinfed, gan fod y dweud mor gynnil a’r cyfan yn un pecyn twt, er gwaetha’r is-destunau niferus. Yn ystod y ddrama awr o hyd, cawn hanes Erin, mam ifanc sydd wedi colli ei mab ac yn mynd i eithafion i geisio dod o hyd iddo. Mae’r Gymru a welwn yn un ddystopaidd sy’n clodfori trais a dial, lle mae cyfrifiadur ac algorithm sy’n pennu ymhle y gellir rhoi iawn.
Llun: Kirsten McTernan
Mae dwyieithrwydd wrth wraidd y gwaith ac fe wnes i ddwlu ar y ffordd yr oedd hyn yn plethu i’r naratif mor naturiol. Caiff y Gymraeg ei defnyddio fel rhywbeth dieithr ac anghynnes a wna i Hugh, mab i gyn Brif Weinidog Cymru, deimlo’n fregus yng nghwmni Erin ac yn euog am anghofio ei wreiddiau. Diddorol yw nodi hefyd fod y ddau gymeriad yn siarad eu hail iaith wrth iddynt ddechrau anobeithio. Yn raddol, daw Hugh i siarad mwy o Gymraeg yn niffyg dim arall, gan wneud unrhyw beth o fewn ei allu i ddianc o grafangau Erin. Gwelwn Erin, ar y llaw arall, yn defnyddio’r Saesneg yn ei gwylltineb, sy’n gwneud i’r gynulleidfa gwestiynu pwy yw’r gwir Erin mewn gwirionedd. Er bod y sgrîn yn dangos cyfieithiadau o’r hyn a ddywed Erin yn rhy gynnar ar adegau (dwi wedi pendroni dros hyn a ddim yn siŵr o hyd a oedd hyn yn fwriadol ai peidio), mae’n llwyddo i sicrhau bod y ddrama yn hygyrch i ni i gyd, p’un a ydyn ni’n siarad Cymraeg ai peidio.
Llun: Kirsten McTernan
Mae dehongliadau Lowri Izzard a Gwydion Rhys o’r cymeriadau yn afaelgar ac yn aml yn arswydus. Mae trais, boed hynny ar ffurf anecdot o fewn y sgript neu ar y llwyfan ei hun, yn thema sy’n treiddio drwy’r ddrama ac yn ei gyrru ymlaen. Er mai digon tywyll yw ei chyd-destun, mae natur ecsentrig Erin yn ysgafnhau pethau. Rhaid imi gyfaddef ’mod i wedi gweld y stori gefndirol braidd yn drwm ar adegau. Dwi wedi cwestiynu a oedd gormod o stori gefndirol wedi’i chynnwys yn y ddrama, ond dwi’n dod i’r casgliad bob amser fod y cyfan yn plethu’n daclus ac na fyddai modd hepgor unrhyw ddarn ohoni. Serch hyn, gyda mewnbwn Dan Jones, y Cyfarwyddwr Artistig, mae digon yn mynd ymlaen yn weledol i gadw’r gynulleidfa ar flaenau eu traed.
Llun: Kirsten McTernan
Gwnaeth rhai darnau imi deimlo’n annifyr dros ben. Gwnaeth rhai darnau imi biffian chwerthin. Gwnaeth rhai darnau yrru ias i lawr fy nghefn. A gwnaeth rhai darnau imi eisiau sgrensio fy llygaid ar gau. Dwi’n falch ’mod i wedi penderfynu cadw fy nghôt ymlaen neu, fel arall, dwi’n meddwl y byddwn i wedi llithro oddi ar fy sêt yn ystod y diweddglo. Yn wir, ymgorfforiad o roller coaster emotional yw’r ddrama hon.
☼
Cyhoeddir pob adolygiad o gynnyrch newydd Cymraeg neu Gymreig yn Y Stamp yn ddienw. Gallwch ddod o hyd i restr o'n hadolygwyr llwyfan fan hyn: https://www.ystamp.cymru/adolygwyr